Zakelijk blogger donna van de ven den bosch spreekwoorden

Het dilemma: wel of geen spreekwoorden gebruiken in je tekst?


Spreekwoorden: ik houd ervan. Ze maken teksten levendig en verrassend en houden de aandacht vast. Toch is het bij het schrijven van een tekst oppassen geblazen met het gebruiken van spreekwoorden. Waarom? Omdat niet iedereen de betekenis van een spreekwoord kent.

Voor je het weet, is er geen touw meer vast te knopen aan je boodschap. Of moet ik zeggen: begrijpt niemand meer wat je bedoelt. In dit blog lees je de voors en tegens van het gebruik van spreekwoorden in een (commerciële) tekst.

Voor: kleurrijk

Een goed begin is het halve werk. En daarom begin ik met – wat mij betreft – het belangrijkste argument om spreekwoorden te gebruiken. Ze maken teksten kleurrijk. Spreekwoorden zijn een originele manier om je boodschap te verpakken.

Baal je dat je rijke buren in hun grote huis wel prijs hadden in de loterij, en dat jij er bekaaid vanaf komt? Dan kun je natuurlijk zeggen dat je het oneerlijk vindt dat juist mensen die al genoeg geld hebben, er nog meer bij krijgen. Of je pakt het beeldend in: de duivel schijt altijd op de grootste hoop.

Tegen: onbekend

Het grote nadeel van spreekwoorden is dat niet iedereen ze kent. En zodra een lezer niet weet wat je bedoelt, gaat de boodschap verloren. Iets met de klok horen luiden, maar niet weten waar de klepel hangt. Zonde, want al schrijf je nog zo’n mooie tekst, als je doelgroep hem niet begrijpt is-ie alsnog slecht.

Mocht je denken dat het wel meevalt met dat gebrek aan kennis van spreekwoorden, lees dan deze top 10 creatief taalgebruik van Taalvoutjes. Zelfs journalisten weten blijkbaar niet altijd hoe het gezegde ook alweer luidt. De bovenste steen bovenhalen? Eitje! Neuzen op één lijn? Alleen als ze dan allemaal dezelfde kant op staan…

Voor: subtiel

Vind je dat die ene collega / vriend / kennis nu eens een keer wél zijn wilde plannen moet uitvoeren, in plaats van ermee te stoppen als het lastig wordt? Dan kun je hem dat zo duidelijk maken: “Je bent eraan begonnen, nu moet je het ook afmaken.” De vraag is of hij je deze boodschap in dank afneemt. Veel mensen waarderen het als je direct bent, maar er zijn grenzen.

Een spreekwoord biedt hier een handige oplossing. “Wie A zegt, moet ook B zeggen.” Met een kleine knipoog laat je je mening subtiel doorschemeren. Resultaat: de ander weet wat je bedoelt, zonder dat die zich aangevallen voelt.

Tegen: vaag

Waar de subtiliteit van spreekwoorden in sommige situaties een zegen is (zie hierboven), maken ze op andere momenten een tekst juist onnodig vaag. Zodra het lijkt alsof je spreekwoord als een tang op een varken slaat, schiet je het doel voorbij. Of, concreet: als het spreekwoord dat je gebruikt niets bijdraagt, gaat je boodschap verloren.

Ook te veel spreekwoorden in een tekst kunnen vaagheid veroorzaken. Voor je het weet zien je lezers door de bomen het bos niet meer. Jammer, want onduidelijkheid is een grote valkuil als het gaat om de overtuigingskracht van je tekst.

Spreekwoorden: hoe gebruik je ze goed?

Spreekwoorden kunnen een goede toevoeging zijn aan je tekst, mits je ze goed gebruikt. Met deze tips kom je er:

Tip 1: gebruik bekende spreekwoorden

Het ene spreekwoord is makkelijker te begrijpen dan het andere. Misschien ken jij de betekenis van ‘Als het kalf verdronken is, dempt men de put’ wel, maar dat geldt zeker niet voor iedereen. Houd het bij gezegdes die iedereen kent, dan – ehm – sla je de plank niet mis 😉

Tip 2: pas je aan aan de doelgroep

Waar je vroeger op school nog een lijst met spreekwoorden moest leren, kennen jongeren nu steeds minder van deze oude gezegdes. Denk jij nu: ‘Het onderwijs is ook niet meer wat het geweest is?’ Dan is de kans groot dat er een millennial is die reageert met: ‘Ok, boomer‘. Yep, tijden veranderen. Heb je een jonge doelgroep, gebruik dan andere spreekwoorden dan wanneer je tegen 50+-ers praat.

Tip 3: alleen voor creativiteit

Spreekwoorden zijn vooral handig om een vleugje humor toe te voegen aan teksten. Gebruik ze daarom niet om je belangrijkste argument over te brengen, maar zet ze alleen in om de aandacht vast te houden. Bijvoorbeeld – met een twist – als tussenkopje, of als afsluiting van een alinea.

Inzet van gezegdes in tekst

Persoonlijk houd ik ervan om spreekwoorden en gezegdes te gebruiken in mijn teksten. Maar aangezien ik ook zoveel mogelijk schrijf op taalniveau B1, moet ik er weleens een paar schrappen. Soms met pijn in het hart (HA!), maar begrijpelijkheid gaat boven een mooi stijlfiguur.

Cadeau: spreekwoorden op reis

Wat is een blog over spreekwoorden zonder Louis van Gaal? Hij heeft onze aloude gezegdes immers meerdere malen nieuw leven proberen in te blazen door ze letterlijk te vertalen naar het Engels. Of het een succes was, weet ik niet. Grappig is het wel:

  • That’s another cook (later gecorrigeerd als: that’s another biscuit)
  • The dead or the gladioles
  • It’s a question of time
  • We are running after the facts
  • It’s again the same song

Misschien had Johan Cruijff nog meer succes met zijn ‘En un momento dado‘ (op een gegeven moment).

Wat vind jij van het gebruik van spreekwoorden? Ken je er zelf veel, of wil je er nog weleens een verhaspelen?

Voordat je verdergaat…

Zelf beter leren schrijven? Meld je aan voor de gratis cursus Beter Schrijven in 30 dagen!

Beter schrijven in 30 dagen gratis cursus

Ook interessant

Meer schrijftips ontvangen? Meld je aan voor de maandelijkse nieuwsbrief!